STYCZEŃ MIESIĄCEM ZDROWIA SZYJKI MACICY

Refundacja płynnej cytologii jeszcze w 2023? Prof. Rutkowski: pilotaż trwa, ale brakuje pacjentek.

Autor: Iwona Bączek • Źródło: Rynek Zdrowia • 04 stycznia 2023 15:00

Aby możliwe było zastąpienie klasycznej cytologii w diagnostyce i skriningu w kierunku raka szyjki macicy cytologią na podłożu płynnym, musi zostać zakończony trwający obecnie pilotaż. Mamy jednak problem ze słabą zgłaszalnością pacjentek – mówi prof. Piotr Rutkowski.

  • Przejście na cytologię płynną jest zapisane w Narodowej Strategii Onkologicznej właśnie na 2023 r. Mam nadzieję, że ta sprawa nie będzie budziła żadnych dyskusji – mówi prof. Piotr Rutkowski
  • Aby możliwe było zastąpienie klasycznej cytologii w diagnostyce i skriningu w kierunku raka szyjki macicy cytologią na podłożu płynnym, musi zostać zakończony trwający obecnie pilotaż – zaznacza
  • Mamy jednak problem ze zgłaszalnością pacjentek na badania. W tych warunkach bardzo trudno kontynuować ten program, a nie wprowadzimy cytologii na podłożu płynnym bez jego zakończenia – wskazuje
  • Badania cytologiczne na podłożu płynnym od lat refundowane są m.in. w takich krajach, jak Australia, Wielka Brytania, Kanada, Stany Zjednoczone, Francja, Norwegia, Holandii, Austria, czy Szwajcaria

„Cytologia na podłożu płynnym powinna być dostępna dla polskich pacjentek”

– Czy jest szansa na refundację w 2023 r. cytologii płynnej (LBC – ang. Liquid-Based Cytology), połączonej z badaniem genetycznym na nosicielstwo wirusa HPV? – pytały pacjentki podczas debaty Onkologia 2023 zorganizowanej przez Polską Koalicję Pacjentów Onkologicznych.

Prof. Andrzej Marszałek, konsultant krajowy w dziedzinie patomorfologii ocenił, że cytologia na podłożu płynnym powinna być dostępna dla polskich pacjentek.

– Inne kraje, bardziej zasobne niż Polska, już dawno policzyły, że przejście na to badanie i możliwość sprawdzenia „od ręki” obecności lub brak obecności wirusa HPV oszczędza pracy i zwiększa wydajność techniki o 20 proc. Kosztoefektywność tej metody jest zatem niezwykła, o czym warto pamiętać tym bardziej, że jesteśmy za biedni, żeby kupować tanie rzeczy – przekonywał ekspert.

Badania cytologiczne na podłożu płynnym od lat refundowane są m.in. w takich krajach, jak Australia, Wielka Brytania, Kanada, Stany Zjednoczone, Francja, Norwegia, Holandii, Austria, czy Szwajcaria.

Pilotaż trwa. „Mamy duży problem ze zgłaszalnością na badania”

Prof. Piotr Rutkowski z Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego oraz ministerialnego zespołu ds. Narodowej Strategii Onkologicznej zapewnił, że klasyczna cytologia w diagnostyce i skriningu w kierunku raka szyjki macicy zostanie zastąpiona cytologią na podłożu płynnym.

– Klasyczna cytologia może być interpretowana bardzo różnie i nie jest badaniem zerojedynkowym – jest obarczona szeregiem błędów i pomyłek skutkujących wynikami tzw. fałszywie ujemnymi – podkreślił.

 Przejście na cytologię płynną jest zapisane w Narodowej Strategii Onkologicznej właśnie na 2023 r. Mam nadzieję, że ta sprawa nie będzie budziła żadnych dyskusji, ponieważ wyniki związane z tą metodą, stosowaną już przecież w innych krajach, są bardzo dobre. Wcześniej nie było jednak zbyt wielu badań w tym obszarze, dlatego zapadła decyzja, że w Polsce zaczniemy od pilotażu – wyjaśnił ekspert.

Z pilotażem mamy jednak pewien problem. Jest on realizowany w ośrodkach w naszym kraju, ale zgłaszalność na badania, nawet tak nowoczesną metodą, pozostaje na fatalnym poziomie. W tych warunkach bardzo trudno kontynuować ten program, a nie wprowadzimy cytologii na podłożu płynnym bez jego zakończenia – zauważył prof. Rutkowski.

Pilotażowy program HPV DNA jest realizowany przez Centralny Ośrodek Koordynujący, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy (NIO-PIB) oraz współpracujące z nim ośrodki w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej. Dotyczy kobiet w wieku 30-59 lat, które nie miały wykonanej cytologii w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy w ciągu ostatnich trzech lat lub są obciążone czynnikami ryzyka i nie miały wykonanej cytologii w ciągu 12 miesięcy.

Rekomendacje ekspertów

Przypomnijmy. Rok temu zespół ekspertów z Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) zarekomendował korzystanie z cytologii płynnej zamiast tradycyjnej. Jak uzasadniali specjaliści, cytologia na podłożu płynnym daje mniej odczytów fałszywie ujemnych, umożliwia ponadto dalsze badanie pobranego materiału w kierunku obecności wirusa HPV.

Eksperci przypominali, że tzw. przetrwałe (czyli nie przemijające samoistnie) zakażenia wirusem HPV są powodem rozwoju zmian przedrakowych i nowotworowych w obrębie szyjki macicy. W ich ocenie cytologia powinna być wykonywana co roku, a w przypadku prawidłowego wyniku nie rzadziej niż co trzy lata.

Specjaliści z PTGiP podkreślali, że w sytuacji, gdy brakuje w Polsce refundacji cytologii na podłożu płynnym, pacjentki powinny mieć wykonaną przynajmniej cytologię tradycyjną. Jednocześnie zwracali jednak uwagę, że w przypadku wykrycia nieprawidłowości należy liczyć się z koniecznością cytologii na podłożu płynnym z możliwością jednoczesnej oceny obecności DNA wirusów HPV.

Czym cytologia tradycyjna różni się od cytologii płynnej?

W przypadku cytologii klasycznej pobrany wymaz nanosi się ręcznie na szkiełko za pomocą specjalnej szczoteczki. Równomierne rozprowadzenie materiału na szkiełku jest jednak bardzo trudne, dlatego większa jego część pozostaje na szczoteczce i w efekcie do badania trafia tylko niewielka część materiału. Dlatego wynik badania może być fałszywy – może nie wykazać obecności komórek nowotworowych. Inne trudności związane z tą metodą to m.in. obecność na szkiełku dużej ilości krwi i śluzu.

Cytologię płynną wykonuje się natomiast pobierając wymaz z szyjki macicy za pomocą szczoteczki cytologicznej, której końcówka jest przenoszona do pojemnika ze specjalnym płynem. Pojemnik jest szczelnie zamykany i przesyłany do laboratorium, gdzie materiał zostaje przeniesiony z pojemnika przez specjalistyczny aparat na filtr oczyszczający go z niepożądanych elementów, takich jak śluz, krwinki czerwone czy bakterie. Następnie próbka przenoszona jest na szkiełko mikroskopowe i podlega badaniu.

Zastosowanie tej metody pozwala na:

  • uzyskanie wysokiej jakości preparatu,
  • znaczące skrócenie czasu jego oceny,
  • zwiększenie dokładności badania.

Co istotne, w przypadku cytologii płynnej raz pobrany materiał można wykorzystać do dalszych badań, np. w celu sprawdzenia czy zawiera onkogenne szczepy wirusa HPV odpowiedzialnego za powstawanie raka szyjki macicy, bez konieczności wzywania kobiety na dodatkowe badanie. Takie łączenie badania cytologicznego z badaniem na obecność wirusa HPV jest światowym trendem w profilaktyce onkologicznej.

Poradniki na skróty